Individueel versus collectief belang: wie heeft er voorrang?

Maar ook bij grote collectieve wijzigingen van de pensioenregeling. Bijvoorbeeld een vereenvoudiging van de pensioenregeling of de overstap op een ander type pensioencontract.

Een bestuur van een pensioenfonds is verplicht zich te richten op de belangen van zowel (gewezen) deelnemers, pensioengerechtigden, andere aanspraakgerechtigden en werkgevers. En wel op een evenwichtige manier. En dat is best lastig omdat belangen soms tegengesteld zijn.

Wat is het knelpunt?

Dat is het feit dat bij bepaalde grote wijzigingen in de pensioenregeling ook reeds opgebouwde pensioenaanspraken moeten worden meegenomen. En dat kan alleen via interne collectieve waardeoverdracht. Waarom het verleden meenemen? Omdat anders een pensioenfonds tot in lengte van jaren naast elkaar bestaande regelingen en systemen in stand moet houden. Dat leidt tot complexiteit en dat is duur en foutgevoelig. Ook is het een ramp voor de uitlegbaarheid en de begrijpelijkheid. Tot slot kan zelfs fondssplitsing nodig zijn om zo’n probleem op te lossen, omdat de oude aanspraken bijvoorbeeld een andere zekerheidsmaatstaf hebben en er daarom een andere financiering nodig is.

Voor een collectieve waardeoverdracht is echter individuele instemming nodig. Dat geeft individuen in feite een ‘vetorecht’ bij een voorgenomen collectieve waardeoverdracht. Is dat logisch? Wij vinden van niet. Op die manier kan een individu in feite een collectief belang dwarsbomen.

Het staat buiten kijf dat opgebouwde en ingegane pensioenen goed worden beschermd. En terecht. Zowel Nederlandse als Europese wet- en regelgeving borgen dat. Bij de bescherming door het Europees recht is via een vast toetsingskader geregeld dat een inbreuk op het ‘eigendomsrecht’ op pensioen gerechtvaardigd kan zijn vanwege een algemeen belang én mits proportioneel. Dus geen al te zware last bij een individu of groep individuen. Een afweging dus tussen individueel en collectief belang. Dat lijkt ons een logisch en werkbaar uitgangspunt. Het zou mooi zijn als de Nederlandse wetgever in voorkomende gevallen eenzelfde lijn zou volgen. Op het collectieve pensioenterrein gebeurt dat ook al regelmatig.

Een voorbeeld

Sociale partners spreken collectief pensioenregelingen af. Daarbij kunnen regelingen zelfs op collectief niveau verplicht gesteld worden. Vervolgens kunnen pensioenregelingen ook collectief worden gewijzigd door sociale partners. Geen individuele inspraak dus in die gevallen. Dat zou immers ook niet werkbaar zijn. Echter, op het moment dat een wijziging van de pensioenregeling ook consequenties moet hebben over in het verleden opgebouwde pensioenen, geldt de individuele instemming. Ook bij een collectieve waardeoverdracht. Over het verleden prevaleert de beschermingsgedachte. Begrijpelijk maar in sommige gevallen een onoverkomelijke hindernis voor modernisering.

Wij pleiten ervoor ook het wijzigen van opgebouwde pensioenen in specifiek voorkomende gevallen toe te staan zonder individuele instemming. Dat houdt in dat sociale partners op collectief niveau kunnen besluiten tot een interne collectieve waardeoverdracht. Naast de huidige eisen van collectieve actuariële gelijkwaardigheid en sekseneutraliteit moet er een helder kader met eisen en waarborgen komen waaraan moet zijn voldaan. Er moet bijvoorbeeld worden aangetoond dat er een evenwichtige afweging is geweest van alle betrokken belangen. Dus heldere afweging van de voor- en nadelen naast het gemotiveerd afwijzen van andere alternatieven. Ook houdt dit in dat niemand onevenredig wordt bevoordeeld of benadeeld. Een compensatie of overgangsrecht kan bijvoorbeeld nodig zijn. Ook moeten er duidelijke collectieve inspraak- en instemmingseisen zijn.

Wij menen dus dat ook bij reeds opgebouwde pensioenen zo nodig het individuele belang moet wijken voor het collectief belang. Vanzelfsprekend alleen onder strikte voorwaarden.

Lees hier het Pensioen & Praktijk artikel: 'Individueel bezwaarrecht versus collectief belang'