Corona en klimaat: terug naar ‘normaal’ kan niet meer

Bij de uitbraak van de Covid-19 pandemie verschenen er in Amsterdam affiches in de openbare ruimte waarop te lezen is: ‘We kunnen niet terug naar normaal, want ‘normaal’ is nu juist het probleem.’

Normaal sta ik niet lang stil bij affiches, maar bij deze toch wel even. Er zijn dus mensen die wel de puntjes weten te verbinden: namelijk tussen Covid en klimaatverandering – naast deze affiche hing namelijk nog een andere: ‘Luisterden onze politici maar eens naar klimatologen, zoals ze nu ook naar deskundigen doen.’

Interessant, want deze pandemie geeft ons een voorproefje van wat ons te wachten en te doen staat met klimaatverandering. Even uitleggen.

Sinds de uitbraak van het virus is alles er op gericht om uit deze verlammende situatie te komen en het oude leven weer op te pakken. Intussen zijn ambitieuze klimaatplannen even op de achtergrond geraakt. Toch voltrekt zich op de achtergrond de klimaatcrisis en die gaat gewoon door! Gelukkig kunnen we uit de ervaringen met deze pandemie enkele lessen trekken die voor het omgaan met klimaatcrisis van pas kunnen komen.

Overeenkomsten
Beide, pandemie en klimaatcrisis, zijn in oorsprong een ‘fysieke schok’ (in tegenstelling tot een louter financiële schok) die zich later vertaalt in maatschappelijke en financiële gevolgen, zoals McKinsey in een recent artikel beschrijft¹. Beide kunnen ook alleen verholpen worden door de reële oorzaken te begrijpen en daar op te handelen.

Zo geeft de Covid-crisis ons een aantal inzichten die bij een klimaatcrisis van pas zouden kunnen komen, zoals het wereldwijde karakter ervan, het stilvallen van vraag en aanbod in verschillende sectoren, en de onderbreking van aanvoerketens voor bedrijven. Het wereldwijde karakter van beide crisissen vraagt volgens McKinsey om een gecoördineerde, wereldwijde aanpak en dus niet de lappendeken van goedbedoelde oplossinkjes die we nu zien.

Bovendien lijken de socio-economische gevolgen van beide crisissen bepaalde ‘drempelwaardes’ te hebben, die bij overschrijding verregaande en wellicht catastrofale gevolgen hebben. Denk aan tekort aan IC-capaciteit in ziekenhuizen of het overschrijden van een bepaalde gemiddelde temperatuurstijging in het klimaat waardoor opwarming van de aarde helemaal uit de hand loopt. Ook maken beide pijnlijk duidelijk dat een te sterke en krampachtige focus op de korte termijn en ‘efficiëntie’, in plaats van op de lange termijn en ‘weerbaarheid’ uiteindelijk veel kostbaarder is.

McKinsey wijst ook op verschillen, zoals de duur van de crisis. Maar wat betreft klimaat is er maar een conclusie duidelijk, we moeten zo snel mogelijk naar klimaatneutraliteit.

Nu even terug naar Covid-19. Drastische maatregelen ter indamming van de epidemie hebben geleid tot een algehele daling van maatschappelijke activiteit en een economische recessie. Als gevolg hiervan daalden CO2-emissies wereldwijd met zo’n 17 procent op het dieptepunt van de crisis².

Het International Energy Agency schat dat voor 2020 de wereldwijde vraag naar energie met ongeveer 6 procent zal dalen en dat de afname van CO2-uitstoot op jaarbasis zo’n 8 procent kan zijn. Dit zou de grootste jaarlijkse daling ooit zijn, waarmee we qua uitstoot terug zijn in het jaar 2006.

Een dergelijke jaarlijkse daling van CO2-uitstoot is wat vereist is voor de komende decennia (!) om de doelstellingen van Parijs te halen. Hierin zit voor ieder van ons een leermoment van de Covid-crisis: we zullen scherpere keuzes moeten gaan maken, bijvoorbeeld minder vliegen, minder in de auto stappen, en minder energie gebruiken om zo op het pad te komen naar een duurzamere toekomst.

Ook investeerders zullen scherpere keuzes moeten maken - ‘actief aandeelhouderschap’ bijvoorbeeld zal sneller resultaten moeten laten zien. Er kan een moment komen waarop er simpelweg geen tijd meer is voor gesprekken met het bestuur van bedrijven om ze tot ander gedrag te bewegen. Investeerders kunnen ook positieve keuzes maken, door nog veel actiever in oplossingen te beleggen.

Ook zal er actiever afstand genomen moeten worden van (grote delen van) de ‘fossiele waardeketen’. Er zal een moment komen waarop het op geen enkele manier meer te rechtvaardigen is om hier nog langer geld in belegd te hebben.

We weten dat er met scherpere keuzes op de korte termijn maatschappelijke en economische kosten gepaard gaan. Maar deze rekening - of een nog veel hogere rekening - ligt sowieso al op tafel. Het leven onder een pandemie: zo voelt het als we klimaatverandering serieus nemen. De weg ‘terug naar normaal’ is definitief afgesneden.

1. McKinsey, “Addressing climate change in a post-pandemic world”, 7 April 2020.
2. Nature Climate Change | VOL 10 | July 2020 | pp. 647–653.