Een hoopgevende middag

Delen?
Bas Werker (Tilburg University) liet zien dat het delen van risico’s tussen generaties welvaartswinst oplevert, in de vorm van hogere en/of stabielere pensioenen. Met als belangrijke waarschuwing dat deze intergenerationele risicodeling ook discontinuïteitsrisico’s met zich meebrengt. Want: wil een deelnemer wel instappen in een pensioenfonds met een dekkingsgraad ver onder 100%?

Met andere woorden: we kunnen veel plezier beleven aan het delen van pensioenrisico’s, maar deze risicodeling kent wel zijn grenzen. Bas verwees naar een uitgebreide studie vanuit Netspar over de meerwaarde van intergenerationele risicodeling, die eerder deze week openbaar werd. Hij brandde zich overigens niet aan de vraag welke risico’s we in het nieuwe pensioenstelsel wel en niet moeten delen, of in welke mate: ,,Dat is een maatschappelijke keuze.”

Kiezen?
Roel Mehlkopf (Tilburg University) maakte duidelijk dat keuzevrijheid welvaartswinst oplevert. Een uniform pensioenproduct botst met de huidige heterogeniteit. Deelnemers verschillen op het gebied van leeftijd, salaris, wel of geen koophuis, risicobereidheid, en zo voort. En toch geven we ze allemaal hetzelfde product. One size fits none. Via keuzevrijheid kan het product meer op maat worden gesneden en dat betaalt zich uit in een grotere welvaart voor de deelnemer.

De welvaartswinst van keuzevrijheid is in potentie nog groter dan die van intergenerationele risicodeling. Daar kleeft wel een belangrijke ‘maar’ aan: verkéérde keuzes kunnen juist tot grote welvaartsverliezen leiden. En we weten allemaal dat pensioen en beleggen voor de gemiddelde deelnemer een ver-van-mijn-bed-show is, dus de kans op verkeerde keuzes is zeer wel aanwezig.

Er is echter ook een tussenweg mogelijk: maatwerk. Daarbij wordt ook slim onderscheid gemaakt tussen verschillende deelnemers, bijvoorbeeld op basis van leeftijd. De keuzes worden echter niet gemaakt door de deelnemer zelf, maar door het pensioenfondsbestuur. Maatwerk kent daardoor dezelfde welvaartswinst als keuzevrijheid, maar beperkt de kans op welvaartsverlies aanzienlijk.

Vertrouwen!
Theo Nijman (Tilburg University) ging in op de verschillende nieuwe pensioencontracten die de SER heeft ontwikkeld, de inmiddels algemeen bekende varianten I-B en IV-C. Deze zijn onlangs door de Pensioenfederatie nader onderzocht. Theo benadrukte, in lijn met de conclusies van de Pensioenfederatie, dat de SER heeft gewerkt vanuit prototypes en dat er binnen het gedachtengoed van I-B en IV-C ook andere, wellicht betere invullingen mogelijk zijn.

In dat licht bezien is het goed dat de SER en Pensioenfederatie de komende weken verder studeren. Daarbij zou de focus volgens Nijman vooral op het herwinnen van deelnemersvertrouwen moeten liggen, niet op de cijfertjes en de techniek. ,,De uitkomsten van de verschillende varianten liggen erg dicht bij elkaar. Het echte onderscheid zit in andere zaken, zoals maatwerk en uitlegbaarheid.”

Eensgezindheid
De drie bijdragen vanuit de wetenschap werden van commentaar voorzien door Peter Gortzak (APG) en Theo Langejan (Pensioenfederatie). Beide heren hadden veel waardering voor het werk vanuit Netspar en riepen de gehele pensioensector op om, in de aanloop naar de verkiezingen en de daarop volgende formatie, de handen ineen te slaan en met één mond te praten. ,,Sociale partners en pensioenfondsen kunnen op dit dossier alleen de regie houden als ze samen met een eensgezind verhaal komen.”

Wat leert dit mij?
De verkiezingen staan voor de deur. Een nieuw kabinet zal knopen doorhakken over ons toekomstige pensioenstelsel. Als de pensioensector hierin regie wil houden, zal het komend voorjaar met een eensgezind voorstel moeten komen. Deze Netspar-bijeenkomst heeft mij extra vertrouwen gegeven dat dat voorstel er ook daadwerkelijk kan komen. Niet ‘kiezen óf delen’, maar ‘kiezen én delen’. Of eigenlijk: ‘maatwerk én delen’.

Want dat is voor mij toch wel de afdronk van de middag: pensioenfondsen hebben een belangrijke taak, namelijk het verhogen van de welvaart van hun deelnemers. Die taak wordt optimaal ingevuld door een evenwichtige combinatie van maatwerk en risicodeling. Een eensgezind voorstel, dat voortbouwt op het goede werk van de SER, aangevuld met de waardevolle inzichten vanuit de Pensioenfederatie, vormt richting de politiek een ‘offer they can’t refuse’. En laat ik, nu we reeds in december zijn aanbeland, eens een voorspelling doen voor het komende jaar: dat voorstel gaat er komen!