Een behouden vaart? De complexiteit van het invaren naar een nieuw stelsel

Wat betekent invaren?
Bij de overstap op een nieuw pensioenstelsel – de transitie – is het uitgangspunt om bestaande pensioenen en nieuwe pensioenopbouw bij elkaar te houden in één pensioenfonds. Bestaande pensioenen worden dan omgezet naar het nieuwe pensioencontract. Dat omzetten noemen we invaren; het is een vorm van collectieve waardeoverdracht waarbij een pensioenfonds met al zijn deelnemers en het hele pensioenvermogen overgaat op het nieuwe stelsel. Het voordeel hiervan is dat we niet tot in de lengte van jaren met twee stelsels naast elkaar blijven zitten, waarbij je twee toezichtkaders en twee administraties zou moeten handhaven. We kunnen op deze manier het verleden als het ware achter ons laten.

Zijn er nog meer voordelen aan invaren dan alleen die praktische overweging?
Eén gezamenlijk collectief is groter dan wanneer een fonds zich middels twee regelingen in tweeën zou splitsen. Er kan dan risicovoller worden belegd en ook kunnen risico’s beter worden gedeeld. Men verwacht dat de oude aanspraken ervan profiteren door volledig over te gaan op het nieuwe stelsel. Wanneer bijvoorbeeld een deel van het fonds achter zou blijven in de oude regeling, is dat ongunstig. Er komt geen premie meer bij, waardoor het heel veilig, heel zeker belegd zou moeten worden. Daarmee is het vrijwel zeker dat over die uitkeringen geen indexatie plaatsvindt. Dat betekent natuurlijk een enorm koopkrachtverlies voor die groep.

Wat voor rol speelt een pensioenfonds tijdens het invaren?
Als de sociale partners een verzoek tot invaren indienen, moet het pensioenfonds nagaan of dit op zo’n manier kan worden vormgegeven dat niemand onevenredig nadeel ondervindt. Dan moeten er ook herverdelingskeuzes worden gemaakt. Het fonds moet de korte- en langetermijneffecten van al die keuzes doorrekenen voor alle leeftijdscohorten met een verplichte rekenmethodiek. Ook moet het fonds altijd kijken of wensen van sociale partners uitvoerbaar en niet in strijd met de wet zijn.

Voor deelnemers is het verleden niet onbelangrijk, het fonds belegt immers het geld wat zij al hun werkende jaren hebben ingelegd. Hoe kan het dat dit zomaar mag?
Normaal gesproken is het bij waardeoverdracht zo dat de eigenaar van de rechten instemming moet geven voor het overdragen daarvan. Bij invaren is dat niet mogelijk. De eerste reden daarvoor is de praktische overweging dat het enorm veel tijd en geld zou kosten om twee stelsels naast elkaar te laten bestaan, wat zou moeten voor deelnemers die geen instemming geven. Daarnaast is de overgang naar het nieuwe stelsel complex. Daarom is de regering van mening dat het beter is wanneer deze keuze voor mensen wordt gemaakt. Het fondsbestuur maakt daarbij een keuze in het belang van de deelnemers. Daarnaast worden er extra waarborgen in de wet geregeld, zoals bijvoorbeeld een versterkte governance en een hoorrecht voor onder meer verenigingen pensioengerechtigden, om deelnemers te betrekken bij de transitie.

Zitten er ook nadelen aan invaren?
Invaren is een belangrijk aspect in de overgang naar het nieuwe stelsel, maar ik zie wel een aantal aandachtspunten bij de manier waarop het nu is vormgegeven. Ten eerste is het goed meenemen van de deelnemers essentieel voor dit proces. Dat is niet eenvoudig omdat de materie erg ingewikkeld is. Ten tweede is de kans groot dat er geprocedeerd gaat worden, wat onzekerheden oplevert voor fondsen en fondsbesturen. Tijdens het invaren mag een pensioenfonds geld herverdelen tussen deelnemers inclusief gepensioneerden. Dit moet altijd evenwichtig gebeuren en zodanig dat niemand er onevenredig op achteruit gaat.  Het is echter vrijwel zeker dat sommige deelnemers naar de rechter zullen stappen, omdat zij vinden dat hun eigendomsrecht is aangetast. De rechter zal ze daar waarschijnlijk niet zo snel gelijk in geven, want de overheid mag eigendom reguleren.

Vind je het spannend om over te gaan op een nieuw stelsel?
Ons stelsel wordt vaak genoemd als één van de besten ter wereld. Ook als we overgaan op het nieuwe stelsel, denk ik dat pensioen nog steeds heel goed geregeld is in Nederland. Simpelweg vanwege kapitaaldekking en het brede palet aan keuzes voor fondsen, denk ik dat we een goed stelsel blijven houden. Wel vind ik het spannend hoe het invaren in de praktijk plaats gaat vinden. Dat de overgang integer gaat gebeuren, daar ben ik van overtuigd. Het belangrijkste aandachtspunt wat mij betreft, is dat de deelnemer goed wordt meegenomen in het hele proces. Vertrouwen is ongelooflijk belangrijk bij zulke grote transities.