Vitaal met pensioen: (deels) eerder stoppen met werken

​In de discussies over een nieuw pensioenstelsel is ook de stijgende AOW-leeftijd een heet hangijzer. Vorige week analyseerden we de gevolgen van de stijgende pensioenleeftijd voor medewerkers in de sector zorg en welzijn en daarmee ook voor de pensioensector. Veel oudere werknemers worden arbeidsongeschikt en werkgevers en werknemers betalen daarvoor samen in 2018 zo’n € 350 miljoen premie.

Door de discussies krijgen deeltijdpensioen en pensioen vervroegen weer meer aandacht. Als mensen de eindstreep niet vitaal kunnen halen, dan kunnen ze die eindstreep (deels) naar voren halen. Dat gebeurt de afgelopen jaren steeds vaker.

Vervroegen pensioen komt regelmatig voor…

VUT- en prepensioenregelingen maakten het vroeger mogelijk eerder te stoppen met werken zonder (sterke) inkomensterugval. Met de VPL-deal uit 2005 werden VUT-regelingen fiscaal zo onaantrekkelijk dat werknemers ervoor kozen langer door te werken. Het vervroegen van opgebouwd ouderdomspensioen zou leiden tot een (veel) lagere levenslange pensioenuitkering.

Een tijd lang liep de uittreedleeftijd vanwege overgangsmaatregelen jaarlijks op. In tien jaar tijd steeg de uittreedleeftijd in zorg en welzijn van 60 naar 64 jaar. Tegelijkertijd bleven veel mensen hun pensioen wél vervroegen, in 2017 zo’n één op de vier medewerkers. Hiervoor lag dat zelfs rond één op de drie. Door de uitfasering van VPL hebben we nog geen duidelijkheid over het nieuwe ‘evenwicht’ en eventuele trends. De effecten van het beëindigen van VPL zien we duidelijk terug in de sterk gestegen uittreedleeftijd. De structurele effecten van de sinds 2013 stijgende AOW-leeftijd op het vervroegen van het ouderdomspensioen zijn vooralsnog moeilijker in te schatten.

We zien dat deelnemers met lagere inkomens minder gebruikmaken van vervroegd uittreden (en andere keuzemogelijkheden). Dit heeft te maken met hun financiële ruimte: ze hebben gemiddeld minder gespaard en minder vaak een eigen huis. Eerder stoppen met werken is voor hen te kostbaar.

Een andere reden kan zijn dat deelnemers met lagere inkomens een beperktere kennis en begrip hebben van pensioen. We horen regelmatig van mensen uit deze groep dat ze eerder zouden zijn gestopt als ze hadden geweten dat ze zoveel pensioen zouden krijgen: door de combinatie van AOW en aanvullend pensioen gaan ze er na pensionering qua inkomen in veel gevallen op vooruit.

… deeltijdpensioen veel minder

Bij PFZW gebruikt ruim 5 procent van de deelnemers deeltijdpensioen, een langzaam stijgend percentage. In andere sectoren ligt dit percentage hoger, maar doordat in de zorgsector veel mensen al in deeltijd werken (gemiddeld net meer dan 60%) is deeltijdpensioen voor hen waarschijnlijk een minder logische keuze. Verder blijkt uit onderzoek dat deeltijdpensioen onbekend is: slechts 1 op 3 mensen weet wat het inhoudt. Onbekend maakt onbemind.

Als ze voor deeltijdpensioen kiezen, laten veel PFZW-deelnemers het rond hun 60-ste ingaan¹. Dit hangt samen met het actief benaderen van deze deelnemers met de mogelijkheden rondom deeltijd- en vroegpensioen. Veel mensen gaan pas concreet over hun pensionering nadenken nadat hun pensioenfonds hen daartoe uitnodigt.

Beter inzicht en betere financiële planning kan deelnemers dus zeker helpen bij het maken van keuzes, reden om daar als sector meer mee aan de slag te gaan. Daarom heeft PGGM ten behoeve van PFZW de Toekomst Verkenner ontwikkeld, een tool die PFZW-deelnemers snel, eenvoudig en digitaal veilig een integraal inzicht biedt in hun financiële (huishoud)positie bij eerdere pensionering. De Toekomst Verkenner kan deelnemers helpen beslissingen te nemen die ertoe moeten bijdragen dat ze vitaal met pensioen kunnen gaan.

^{1. Zie Niels Kortleve en Anneke Westerlaken, ‘Vitaal met pensioen: alle hens aan dek’, Pensioen Magazine, april 2018 voor een uitgebreidere analyse.}

Deze blog is in samenwerking met Anneke Westerlaken tot stand gekomen.
Met dank aan Jan Jacob van Houte.